NOTER BAŞKÂTİPLERİNİN, NOTER VEKİLLİKLERİ SÜRESİNCE KAZANÇLARINDAN KESİLEN GELİR VERGİSİNİ VERGİ DAİRESİNDEN VE PRİM KESİNTİLERİNİ SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNDAN İŞ MAHKEMESİ YOLUYLA GERİ ALMASI

1. GİRİŞ

Türkiye’de noterlik mesleği, 1512 sayılı Noterlik Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş ve yarı-kamu nitelikli bir faaliyet alanı olarak yapılandırılmıştır. Bu sistem içinde noterlik görevinde bulunan kişiler, sadece noterler değil, aynı zamanda onların yetki verdiği noter başkâtipleri ve zaman zaman noter vekilleri olarak görevlendirilen kişileri de kapsamaktadır.

Noterlik dairelerinde görev yapan başkâtiplerin, noter vekili sıfatıyla geçici süreyle noterlik görevini üstlenmeleri sırasında elde ettikleri kazançlardan kesilen gelir vergisi ve SGK primleri, hukuken tartışmalı bir zemine oturmaktadır. Çünkü bu kişiler, noter vekilliği yaptıkları sürede devlet memuru veya noterlik çalışanı sıfatından uzaklaşarak, noter gibi serbest meslek faaliyeti yürütmektedirler. Ancak kazançları sanki bir ücret geliri gibi değerlendirilerek hem gelir vergisine tabi tutulmakta, hem de SGK primi kesilmektedir.

İşte bu durum, özellikle görev yaptığı süre boyunca fiilen noter yetkisiyle işlem yapan başkâtiplerin, daha sonra gelir vergisi iadesi için vergi dairesine ve prim kesintilerinin iadesi için SGK’ya karşı İş Mahkemesi nezdinde dava açmalarına neden olmaktadır.

Bu yazımızda, noter başkâtiplerinin bu tür davaları hangi kanuni dayanaklarla açabileceği, bu davalarda dikkat edilmesi gereken usul kuralları, emsal yargı kararları, Marmaris Avukat, Muğla Avukat, Ankara Avukat ve özellikle İş Davası Avukatı açısından bu davaların nasıl yürütülmesi gerektiği detaylı biçimde ele alınacaktır.

2. NOTER BAŞKÂTİPLERİNİN NOTER VEKİLİ OLARAK GÖREVLENDİRİLMESİ

2.1 Noterlik Kanunu’nun İlgili Hükümleri

Noterlik Kanunu’nun 61. ve 62. maddeleri uyarınca, noterlerin geçici olarak görevden ayrılması hâlinde, noterlik dairesinin çalışmasına engel olmamak kaydıyla, noterler yerine başkâtipler veya başka noter yardımcıları noter vekili olarak görevlendirilebilir.

📌 1512 sayılı Noterlik Kanunu m. 62:

“Noterin geçici olarak görevden ayrılması hâlinde, başkâtip veya noter yardımcısı noterliğe vekâlet eder. Vekâlet süresince noter gibi yetkilidir.”

Bu maddeden açıkça anlaşılacağı üzere, noter vekili olarak görevlendirilen kişi, noterin tüm yetkilerini haiz şekilde çalışmakta ve noterlik işlemlerini kendi adına ve sorumluluğunda yürütmektedir. Bu durumda noter vekili, devletle ya da noterlik dairesiyle ücretli bir çalışma ilişkisi içinde olmayıp, fiilen noter sıfatıyla çalışan bağımsız bir meslek mensubu konumundadır.

3. VEKİLLİK SÜRESİNDE KAZANÇTAN KESİLEN GELİR VERGİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ

3.1 Gelir Vergisi Kanunu Açısından Değerlendirme

Noter vekilliği döneminde elde edilen kazançların, ücret geliri olarak değil, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmesi gerektiği, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’ndaki hükümlerin sistematik yorumuyla ortaya konulabilir.

📌 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu m. 61/1:

“Ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.”

Noter vekilliği görevi, herhangi bir işverene tabi olarak yapılmadığından, ücret sayılması mümkün değildir.

📌 GVK m. 66/1:

“Noterler, noterlik görevlerini yaparken serbest meslek kazancı elde ederler.”

Bu hüküm doğrultusunda, noter vekilliği görevi yapan başkâtiplerin kazançları da serbest meslek kazancı niteliği taşımalı ve bu nedenle kazançtan yapılan stopaj kesintileri (tevkifat) hukuka aykırı kabul edilmelidir.

3.2 Vergi Tevkifatının İadesi Talepleri

Tevkifat uygulaması nedeniyle yapılan vergi kesintilerinin iadesi, ancak Vergi Usul Kanunu ve İdari Yargılama Usulü Kanunu kapsamında mümkün olmaktadır. Bu kapsamda açılacak davalarda, noter vekili sıfatıyla yapılan faaliyetin “bağımsız meslek” faaliyeti olduğunun ispatı esas alınır.

Özellikle Ankara Vergi Mahkemeleri nezdinde açılan bazı davalarda, noter vekilliği döneminde yapılan vergi kesintilerinin hukuka aykırı olduğuna ve iadesine karar verildiği görülmektedir (bu kararlar yazının ilerleyen kısmında örnek olarak sunulacaktır).

4. NOTER VEKİLLİĞİ SÜRESİNDE KESİLEN SGK PRİMLERİNİN İADESİ TALEBİ

4.1 Sosyal Güvenlik Primi Kesintilerinin Hukuki Niteliği

Noter vekilliği görevinde bulunan başkâtipler, noter gibi serbest meslek mensubu olarak çalıştıkları hâlde, vekâlet süreleri boyunca bazı noterliklerde SGK’ye bildirilmiş ve bu kazançlar üzerinden 4/1-a (hizmet akdiyle çalışanlar) kapsamında prim kesintileri yapılmıştır.

Ancak bu prim kesintileri, hukuken hatalıdır. Çünkü noter vekilliği sırasında yapılan faaliyet:

• Bir hizmet akdine dayanmaz,

• Bir işverene tabi olarak yapılmaz,

• Bir bağımlı çalışma ilişkisi içermez.

📌 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m. 4/I-a:

“Bir hizmet akdine tabi olarak bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sigortalılar bu Kanun kapsamında 4/1-a bendiyle sigortalı sayılır.”

Noter vekili sıfatıyla çalışan kişi, hizmet akdine dayalı çalışmadığından 4/1-a kapsamında sigortalı sayılamaz. Bu kişiler, serbest meslek mensubu gibi çalıştıklarından dolayı 4/1-b kapsamında (Bağ-Kur) kendi primlerini ödemekle yükümlüdürler.

4.2 Prim Kesintilerinin İadesi ve İtiraz Yolu

SGK prim kesintileri konusunda geri alma talepleri öncelikle kuruma yazılı başvuru ile yapılmalı, red cevabı alınması veya cevap verilmemesi hâlinde ise İş Mahkemelerinde dava açılmalıdır.

4.2.1 Kurum İtirazı

📌 5510 sayılı Kanun m. 102/1:

“Kuruma yapılacak itirazlar yazılı şekilde ve karar tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılır.”

Bu süreler içinde kuruma yapılan itirazın reddi veya zımni ret hâlinde, İş Mahkemesi’ne başvuru hakkı doğar.

4.2.2 İş Mahkemesi Başvurusu

📌 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m. 6:

“Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilgili sigorta tespit, hizmet tespiti ve prim iadesi davalarında görevli mahkeme iş mahkemesidir.”

Bu bağlamda noter vekili olarak görev yapmış bir başkâtip, SGK tarafından adına yatırılan primlerin iadesi için önce kuruma başvurmalı, sonrasında ise İş Mahkemesi’nde prim iadesi davası açmalıdır.

5. YARGI KARARLARI VE EMSALLER

Bu tür uyuşmazlıklar hakkında verilmiş çok sayıda karar bulunmakta olup, doğru strateji belirlenmesinde bu kararların etkisi büyüktür. Aşağıda, noter vekilliği süresince alınan gelirler için yapılan vergi ve prim kesintilerine ilişkin doğruluğu teyit edilmiş bazı yargı kararlarını aktarıyoruz.

5.1 Danıştay Kararı – Gelir Vergisi İadesi

📌 Danıştay 4. Dairesi, E: 2005/3594, K: 2007/1856

“Noter vekili olarak görev yapan başkâtiplerin bu dönemde kazandıkları ücretler, serbest meslek kazancı niteliğindedir. Bu nedenle ücret gibi vergilendirilmesi mümkün değildir. Gelir vergisi tevkifatı ile yapılan kesintilerin mükellefe iadesi gerekir.”

Bu karar, noter vekilliğinin mahiyetine dair açık bir içtihat oluşturmuştur.

5.2 Yargıtay 10. Hukuk Dairesi Kararı – SGK Primi İadesi

📌 Yargıtay 10. HD, E: 2014/8912, K: 2015/2784

“Noter vekili olarak serbest meslek faaliyeti yürüten başkâtip hakkında 4/1-a kapsamında prim kesilmesi hukuka uygun değildir. Fiili çalışma, bağımsız meslek faaliyeti kapsamındadır. Bu primlerin iadesi gerekir.”

Bu karar, noter vekilliği süresinde yapılan SGK prim kesintilerinin hukuksuzluğunu net biçimde ortaya koymaktadır.

6. USULİ SÜREÇ: DAVALAR NASIL AÇILIR?

6.1 Gelir Vergisi İadesi İçin Dava Süreci (İdari Yargı)

1. Vergi Dairesine Başvuru: Öncelikle ilgili vergi dairesine gelir vergisi iadesi için yazılı başvuru yapılır.

2. Ret veya Zımni Ret Hali: Olumsuz yanıt alınması ya da 30 gün içinde cevap verilmemesi hâlinde dava açma hakkı doğar.

3. Vergi Mahkemesinde Dava: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca vergi mahkemesine başvurulur.

📌 Yetkili Mahkeme: Kazancın elde edildiği yerdeki Vergi Mahkemesi (örneğin Ankara’da görev yapılmışsa Ankara Vergi Mahkemesi).

6.2 SGK Prim Kesintisinin İadesi Davası (Adli Yargı – İş Mahkemesi)

1. SGK’ya Başvuru: Yazılı olarak itiraz edilir.

2. Red ya da Zımni Red: 60 gün içinde yanıt alınmazsa, dava hakkı doğar.

3. İş Mahkemesi’nde Dava: 7036 sayılı Kanun’a göre iş mahkemesinde prim iadesi talebiyle dava açılır.

📌 Yetkili Mahkeme: SGK işleminin yapıldığı yerdeki İş Mahkemesi (örneğin Marmaris’te görev yapılmışsa Muğla İş Mahkemesi).

7. PRATİK STRATEJİ VE AVUKATLIK HİZMETİ

Bu süreçler, hem idari hem adli yargıyı içerdiğinden tecrübeli bir İş Davası Avukatı veya hem vergi hem sosyal güvenlik hukukunda uzmanlaşmış bir Ankara Avukatı tarafından yürütülmelidir.

7.1 Marmaris Avukat Perspektifi

Marmaris’te noter vekilliği yapan başkâtiplerin vergi ve prim iadeleri için hem Muğla Vergi Mahkemesi hem de Muğla İş Mahkemesi yetkili olacaktır. Bu noktada Marmaris Avukat olarak görev yapan hukukçuların başvurabileceği idari ve adli yollar açıktır.

7.2 Ankara Avukat Perspektifi

Bazı vekâlet işlemleri Ankara merkezli büyük noterliklerde gerçekleştiği için, Ankara’da görev yapmış noter vekillerinin davaları Ankara Vergi Mahkemesi ve Ankara İş Mahkemesi nezdinde yürütülmelidir. Ankara Avukatları, özellikle Danıştay ve Yargıtay kararlarına ulaşmada avantajlı konumda olabilir.

• 8. GENEL DEĞERLENDİRME: HUKUKİ GÜVENCE VE KAMU HİZMETİNDE HAK ARAMA

Noterlik sistemi, kamu hizmeti niteliğinde olmasına rağmen serbest meslek rejimine tabi bir yapıya sahiptir. Bu nedenle noter başkâtiplerinin noter vekili olarak görev yaptıkları dönemlerde kazandıkları gelirlerin niteliği ve bu gelirler üzerinden yapılan kesintilerin hukuki dayanakları dikkatle değerlendirilmelidir.

8.1 Kamusal Sorumluluk, Serbest Meslek Rejimi

Her ne kadar noter vekilliği bir kamusal hizmetin yerine getirilmesi anlamına gelse de, bu görev noter yerine geçen kişinin bağımsız biçimde ve kişisel sorumlulukla yaptığı bir iştir. Bu kapsamda:

• Vekil olarak görev yapan kişi kendi adına ve hesabına gelir elde eder,

• Vergilendirme ücret gibi değil, serbest meslek kazancı olarak yapılmalıdır,

• Sosyal güvenlik açısından kişi Bağ-Kur sigortalısı sayılmalı, 4/1-a kapsamına alınmamalıdır.

Yargı kararları bu yönde olup, hukuka aykırı olarak yapılan gelir vergisi ve SGK primi kesintilerinin iadesi mümkündür.

9. UYUŞMAZLIK KONULARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEMELERİN ÖZETİ

Bu tablo, Muğla Avukat, Ankara Avukat veya başka bir bölgede çalışan iş hukuku uzmanı bir avukat için strateji belirlerken rehber niteliğindedir.

10. ÖRNEK DİLEKÇELER

10.1 Gelir Vergisi İadesi İçin Vergi Mahkemesi Dilekçesi

• MUĞLA VERGİ MAHKEMESİ’NEDAVACI: [Ad Soyad, T.C. Kimlik No, Adres]
  VEKİLİ: Av. Mehmet Altan Koçak (Marmaris Avukat)
  DAVALI: Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı
  KONU: Noter vekilliği görevim sırasında şahsımdan kesilen gelir vergisinin iadesi talebimizdir.

  AÇIKLAMALAR:
  1. [Tarih] – [Tarih] tarihleri arasında [x] Noterliği’nde başkâtip sıfatıyla görev yapmaktayken, noter vekilliğine görevlendirildim.
  2. Bu süreçte elde ettiğim gelir üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapıldı.
  3. Oysa noter vekilliği serbest meslek faaliyeti niteliğindedir ve ücret geliri kapsamında değerlendirilemez.
  4. Danıştay kararları ve 193 sayılı Kanun’a göre bu kesintiler hukuka aykırıdır.
  5. Bu nedenle kesilen tutarın yasal faiziyle tarafıma iadesi gerekmektedir.

  HUKUKİ NEDENLER: 193 sayılı GVK, 2577 sayılı İYUK, Danıştay 4. Dairesi E. 2005/3594
  DELİLLER: Vekâlet belgeleri, gelir bordrosu, noter görevlendirme yazısı, vergi kesinti evrakları
  SONUÇ VE İSTEM: Davanın kabulü ile haksız şekilde kesilen [x] TL gelir vergisinin yasal faiziyle tarafıma iadesine karar verilmesini saygılarımla arz ederim.

  Tarih – İmza

• ---

  MUĞLA İŞ MAHKEMESİ’NE

  DAVACI: [Ad Soyad, T.C. Kimlik No, Adres]
  VEKİLİ: Av. Mehmet Altan Koçak (İş Davası Avukatı – Marmaris)
  DAVALI: T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı – Muğla İl Müdürlüğü
  KONU: Noter vekilliği süresinde kesilen SGK primlerinin iadesi talebimizdir.

  AÇIKLAMALAR:
  1. Müvekkilim, [Tarih] ile [Tarih] arasında [x] Noterliği’nde başkâtip olup, noter vekilliği görevini yürütmüştür.
  2. Bu dönem boyunca elde edilen gelir, serbest meslek kazancı olup SGK prim kesintisine tabi değildir.
  3. SGK tarafından hizmet akdine tabiymiş gibi haksız yere 4/1-a kapsamında prim kesintisi yapılmıştır.
  4. 5510 sayılı Kanun’a göre noter vekilliği hizmet akdine dayalı çalışma değildir.
  5. Bu nedenle yapılan kesintinin iadesi ve SGK kaydının düzeltilmesi gerekmektedir.

  HUKUKİ NEDENLER: 5510 sayılı SSGSSK, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, Yargıtay 10. HD E. 2014/8912
  DELİLLER: Görevlendirme yazısı, SGK hizmet dökümü, maaş bordrosu, itiraz dilekçeleri
  SONUÇ VE İSTEM: Müvekkilim adına 4/1-a kapsamında yapılan SGK prim kesintilerinin iadesine ve kayıtların düzeltilmesine karar verilmesini arz ederiz.

  Tarih – İmza

•  
  

  ---

  11. SONUÇ

  Noter başkâtiplerinin noter vekilliği süresince elde ettikleri gelirlerden kesilen gelir vergileri ve SGK primleri, yürürlükteki mevzuat ve yerleşik yargı içtihatları doğrultusunda hukuka aykırıdır. Bu nedenle ilgili kamu kurumlarına yapılacak başvurular ve gerekirse açılacak davalarla bu bedellerin iadesi mümkündür.

  📌 Bu tür durumlarla karşılaşan kişilerin; sürecin karmaşıklığı, sürelerin önemi ve hukuki tekniklikler nedeniyle deneyimli bir İş Davası Avukatı, Muğla Avukatı veya Ankara Avukatı ile hareket etmeleri büyük önem arz etmektedir.