İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ, Türk iş hukukunun en detaylı düzenleme alanlarından birini oluşturur. İşçinin iş güvencesi, işverenin yönetim hakkı, çalışma barışı, işletme gerekleri ve kamu düzeni ilkeleri fesih sürecinin tüm aşamalarını önemli hâle getirir. Bu nedenle hem çalışanlar hem de işverenler fesih işlemini hukuka uygun şekilde yürütmek ister. Marmaris ve çevresinde faaliyet gösteren avukat kadroları bu alanda artan başvurularla karşılaşır. Özellikle işçinin hakları, işverenin fesih prosedürleri, tazminatlar ve geçersiz fesih sonuçları hakkında birçok kişi doğru bilgiye ulaşmak ister.
Marmaris Koçak Hukuk Bürosu gibi iş hukuku alanında uzmanlık sunan kurumlar, Türkiye’nin her yerinde benzer sorunlarla karşılaşır. İş sözleşmesinin sona ermesi hem işçi hem işveren için önemli sonuçlar doğurduğu için yapılacak her işlem dikkat gerektirir. Bu makalede İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ sürecini tüm yönleriyle anlatıyorum. Yazı boyunca ilgili Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına yer veriyorum ve konuyu sade ama ayrıntılı cümlelerle açıklıyorum.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ KAVRAMI VE HUKUKİ DAYANAKLAR
İş sözleşmesinin feshi, taraflardan birinin irade açıklamasıyla sözleşmenin sona ermesi anlamına gelir. İş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenir. İş Kanunu’nun 17, 18, 19, 20 ve 21. maddeleri fesih hükümlerinin temel kaynağını oluşturur. Borçlar Kanunu ise belirli süreli sözleşmelerin feshi, bildirim süreleri ve ahlaka aykırılık hâllerinde haklı nedenle fesih konularını tamamlar.
Fesih işlemi tek taraflıdır. İşveren fesih bildirimini yazılı yapar. İşçi de fesih hakkını açık bir irade beyanıyla kullanabilir. Ancak her iki taraf için de fesih hakkı sınırsız değildir. Kanun ciddi sınırlamalar ve prosedürler getirir. Özellikle iş güvencesi kapsamında çalışan işçiler için fesih işlemi belirli şartlara bağlanır.
İŞVEREN TARAFINDAN FESİH TÜRLERİ
Süreli Fesih (Bildirimli Fesih)
İş Kanunu madde 17 süreli fesih hükümlerini düzenler. İş sözleşmesi belirsiz süreliyse taraflar bildirim sürelerine uyarak sözleşmeyi feshedebilir. Bildirim süreleri kıdeme göre belirlenir:
-
6 aydan az kıdem: 2 hafta
-
6 ay – 1.5 yıl arası: 4 hafta
-
1.5 – 3 yıl arası: 6 hafta
-
3 yıldan fazla: 8 hafta
Taraflar karşılıklı anlaşma ile bu süreleri artırabilir fakat azaltamaz.
Haklı Nedenle Fesih
İşveren haklı nedenle derhal fesih hakkını İş Kanunu madde 25’e dayanarak kullanır. Haklı nedenler üç ana kategoriye ayrılır:
-
Sağlık sebepleri
-
Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık
-
Zorlayıcı sebepler
Haklı nedenle fesih tazminatsız uygulanır. Ancak işveren haklı neden iddiasını somut delillerle desteklemek zorundadır.
Geçerli Nedenle Fesih
İş güvencesi kapsamında çalışan işçiler için geçerli neden şartı aranır. Bu nedenle işveren fesih gerekçesini açık şekilde yazmak zorundadır. İş Kanunu madde 18 geçerli neden kapsamına işletme gerekleri, ekonomik sebepler ve işçinin yetersizliği gibi olguları dâhil eder. Geçerli nedenin ispat yükü işverene aittir.
İŞÇİNİN FESİH HAKKI
İşçi de iş sözleşmesini bildirimli olarak feshedebilir. Bildirim süreleri işvereninki ile aynıdır. Ayrıca işçi haklı nedenle derhal fesih yapabilir. Haklı nedenler İş Kanunu madde 24’te düzenlenmiştir. Bu haller arasında sağlık sebepleri, ücretin ödenmemesi, işverenin ahlaka aykırı davranışları gibi durumlar yer alır.
İşçi haklı nedenle fesih yaptığında kıdem tazminatına hak kazanır. Bu nedenle birçok işçi haklı neden konusunun sınırlarını merak eder. Marmaris ve diğer bölgelerde hizmet veren avukatlar bu aşamada önemli hukuki destek sunar.
FESİH USULÜ VE İSPAT ŞARTLARI
Fesih bildirimleri yazılı yapılmalıdır. İşveren fesih sebebini açık ve kesin şekilde belirtir. İşçinin davranışları veya performansı nedeniyle yapılan fesihlerde işçiden savunma alınır. Savunma almadan yapılan fesih usulsüz olur. İşveren her türlü belgeyi, tutanağı ve kayıtları saklamak zorundadır.
İspat yükü feshi yapan taraftadır. İşveren geçerli nedeni, işçi ise haklı nedeni ispatlar. Bu nedenle iş hukukunda belge düzeni büyük önem taşır.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNDE TAZMİNAT HAKLARI
İş sözleşmesinin feshinde işçi çeşitli tazminatlara hak kazanabilir. Bunlar arasında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı ve ayrımcılık tazminatı vardır. İhbar tazminatı bildirim sürelerine uyulmaması hâlinde ortaya çıkar. Kıdem tazminatı ise en az 1 yıl çalışan işçinin haklı nedenle ayrılması veya işveren feshi durumunda ortaya çıkar.
İŞE İADE DAVASI
İş güvencesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen işçi 30 gün içinde işe iade davası açabilir. Dava iş mahkemesinde görülür. Geçerli neden bulunmazsa fesih geçersiz sayılır. Bu durumda işçi işe başlatılmadığında işveren 4 ile 8 aylık tazminat öder.
1. İşveren hangi şartlarda iş sözleşmesini feshedebilir?
İşveren süreli, haklı veya geçerli nedenlerle iş sözleşmesini feshedebilir. Belirsiz süreli sözleşmelerde bildirim süreleri uygulanır. Haklı nedenler kanunda sınırlı şekilde yer alır. Geçerli nedenler ise işletmenin gerekleri, işçinin yetersizliği veya davranışları olabilir.
2. İşçi hangi durumlarda haklı nedenle fesih yapabilir?
İşçi ücret alacağını alamadığında, iş sağlığı ve güvenliği koşulları sağlanmadığında veya işverenin ahlaka aykırı davranışlarıyla karşılaştığında haklı nedenle fesih yapabilir. Bu durumda kıdem tazminatını talep edebilir.
3. Fesih bildirimi yazılı olmak zorunda mı?
Evet. İşveren fesih bildirimini mutlaka yazılı yapar. Yazılı bildirim iş güvencesi mevzuatının temel unsurudur. İşçi de hukuki delil oluşturmak için yazılı fesih yapmalıdır.
4. Savunma alınmadan iş sözleşmesi feshedilebilir mi?
Hayır. İşçinin davranışlarından kaynaklı fesihlerde işveren savunma almak zorundadır. Savunma almadan yapılan fesih geçersiz hâle gelir.
5. İşe iade davası için hangi şartlar gerekir?
İşçinin en az 6 ay kıdemi olmalı ve işyerinde en az 30 işçi çalışmalıdır. İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır. Fesih yazılı yapılmamışsa veya geçerli neden yoksa işçi işe iade davası açabilir.
6. Fesih sırasında ihbar tazminatı nasıl hesaplanır?
İhbar tazminatı bildirim süresinin karşılığı olan brüt ücret üzerinden hesaplanır. Kıdem arttıkça süre ve tazminat tutarı yükselir.
7. İşveren geçerli fesih gerekçesi sunmazsa ne olur?
Geçerli neden belirlenmemişse fesih geçersiz olur. İşçi işe iade davası açabilir. İşveren işçiyi işe başlatmazsa tazminat ödemek zorunda kalır.
8. Haklı nedenle fesihte işçi hangi ödemeleri alır?
İşçi kıdem tazminatını, yıllık izin ücretlerini ve diğer ücret alacaklarını alır. İhbar tazminatı ödemez.
9. Deneme süresi içinde iş sözleşmesi feshedilebilir mi?
Evet. Deneme süresi içinde taraflar fesih bildirimini derhal yapabilir. Tazminat doğmaz. Ancak işçinin fazla mesai veya maaş alacağı varsa bunlar ödenir.
10. Belirli süreli iş sözleşmesinde fesih yapılabilir mi?
Belirli süreli sözleşmeler kural olarak sürenin sonunda kendiliğinden sona erer. Ancak kanunda belirtilen haklı nedenler ortaya çıkarsa taraflar sözleşmeyi derhal feshedebilir.
SONUÇ
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ hem işçi hem işveren açısından ciddi sonuçlar doğuran bir süreçtir. Fesih işleminin her aşaması yasal çerçeveye uygun olmak zorundadır. Marmaris ve Türkiye’nin diğer bölgelerinde çalışan avukatlar işçi–işveren ihtilaflarında profesyonel destek sağlar. Hak kayıplarının önlenmesi için fesih işlemlerinin doğru yapılması gerekir.
DETAYLI BİLGİ İÇİN;
