Sağlık hizmetleri, toplum yaşamının en hassas alanlarından birini oluşturur. Bu nedenle sağlık sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, diğer hizmet alanlarına kıyasla çok daha sıkı kurallara uymak zorunda kalır. Bu kuralların başında reklam sınırlamaları gelir. Sağlık hizmeti alan vatandaşlar, doğru bilgiye güvenli biçimde ulaşmak ister. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı, sağlık alanındaki tanıtım faaliyetlerini belirli bir disiplin içinde düzenler.

Sağlık sektöründe reklam düzenlemesi, yalnızca ticari bir kısıtlama niteliği taşımaz. Aynı zamanda hasta haklarını, hekim meslek onurunu ve kamusal sağlık düzenini koruyan bir güvenlik mekanizması oluşturur. Bu düzenlemeleri doğru yorumlamak, sağlık alanında faaliyet gösteren kurumlar için kritik önem taşır. Özellikle özel hastaneler, poliklinikler, tıp merkezleri, estetisyenler, diş hekimleri, veteriner hekimleri, alternatif tıp uygulayıcıları ve diğer sağlık meslek mensupları bu düzenlemeleri doğru yönetmek ister.

Bu makalede sağlık sektöründeki reklam yasağı ve tanıtım sınırları, ilgili tüm mevzuat çerçevesinde ayrıntılı biçimde incelenir. Ayrıca uygulamada sık yapılan hatalar da değerlendirilir. Marmaris gibi sağlık turizmi hareketliliği olan bölgelerde faaliyet gösteren kişi ve kurumlar için bu bilgiler büyük önem taşır.

1. Sağlık Sektöründe Reklam Düzenlemesinin Hukuki Temeli

Türkiye’de sağlık alanındaki reklam sınırlamaları farklı kanunlar, yönetmelikler ve meslek etik kuralları üzerinden oluşturulur. Bu nedenle uygulama alanı genişler ve bütüncül şekilde değerlendirilmesi gerekir.

Aşağıda sağlık sektöründeki tanıtım ve reklam düzenlemelerinin en önemli kaynakları yer alır:

● 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun

Bu kanun sağlık meslek mensuplarının mesleği icra biçimini belirler. Kanunun temel ruhu, tıbbi faaliyetlerin ticari bir rekabet alanına dönüşmesini engeller. Sağlık hizmeti bir güven ilişkisi gerektirir ve kanun bu ilişkiyi korur.

● 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu

Sağlık hizmetlerinin sunumu ve sağlık kuruluşlarının işleyişi bu kanun kapsamında düzenlenir. Özellikle özel sağlık kuruluşlarının tanıtım faaliyetleri bu çerçevede sınırlandırılır.

● 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

Bu kanun, tüketiciyi yanıltan veya aldatıcı reklam faaliyetlerini engeller. Sağlık hizmetlerinde bu yasak daha sıkı biçimde uygulanır çünkü yanlış bilgilendirme hayatı doğrudan etkileyebilir.

● 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

Toplum sağlığının korunması için sağlık alanında doğru bilgilendirme yapılmasını zorunlu kılar.

● Sağlık Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik

Özel sağlık kuruluşlarının tanıtım faaliyetlerini detaylı biçimde düzenler.

● Sağlık Meslek Mensuplarının Etik Kuralları

Türk Tabipleri Birliği, Türk Dişhekimleri Birliği ve diğer meslek birlikleri tarafından belirlenen etik kurallar, reklam yasağının mesleki boyutunu oluşturur.

2. Sağlık Sektöründe Reklamın Yasaklanmasının Amacı

Sağlık hizmetlerinde reklam yasağı, yalnızca ticari rekabeti sınırlamaz. Asıl amaç;

• Hastanın doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak,

• Bilgi kirliliğini engellemek,

• Hekimin saygınlığını korumak,

• Mesleğin etik değerlerini güçlendirmek,

• Hastanın duygusal durumunu suistimal eden tanıtımları ortadan kaldırmak,

• Yanıltıcı ve abartılı ifadelerin önüne geçmek,

• Tıbben garanti verilmesini engellemek,

• Sağlık turizminde etik dışı pazarlama yöntemlerini durdurmak şeklinde özetlenebilir.

Hekimlik ve sağlık hizmeti, bir tedavi ilişkisidir. Bu ilişki güven ister. Reklamın yanlış biçimde kullanılması, hastaları tıbbi açıdan riskli kararlar almaya sürükleyebilir. Marmaris gibi sağlık turizminde yoğun talep alan bölgelerde bu risk daha da artar.

3. Sağlık Sektöründe Reklam Yasağının Kapsamı

Türkiye’de sağlık alanındaki reklam sınırlamaları geniş bir çerçevede uygulanır. Yasak sadece hekimleri veya hastaneleri kapsamaz. Aşağıdaki tüm kişi ve kurumlar için geçerlidir:

• Doktorlar

• Diş hekimleri

• Veteriner hekimler

• Diş klinikleri, tıp merkezleri, özel hastaneler

• Estetik ve güzellik merkezleri (tıbbi faaliyette bulunanlar)

• Psikologlar ve psikolojik danışmanlık merkezleri

• Alternatif tıp ve tamamlayıcı tıp uygulayıcıları

• Fizyoterapistler

• Diyetisyenler

• Sağlık danışmanları

Sağlık sektöründe faaliyet gösteren herkes tanıtım yaparken Sağlık Bakanlığı düzenlemelerine uygun hareket eder. Bu nedenle her sağlık kuruluşu, reklam kampanyası hazırlamadan önce hukuki danışmanlık almak ister. Marmaris’te faaliyet gösteren bir avukat için bu alan oldukça önemli bir danışmanlık konusu oluşturur.

4. Sağlık Alanında Reklam Olarak Değerlendirilen Faaliyetler

Mevzuata göre aşağıdaki faaliyetler reklam niteliği taşır ve büyük kısmı yasak kapsamında değerlendirilir:

• Tanıtım amaçlı broşür ve el ilanı dağıtılması

• Televizyon ve internet reklamları

• Ücret karşılaştırması yapılması

• Kampanya, indirim ve hediye uygulamaları

• Tedavi öncesi-sonrası görsel paylaşımı

• Ünlü kişilerin tedavi sonuçlarının tanıtım için kullanılması

• TikTok, Instagram, YouTube gibi platformlarda takipçi çekme amaçlı içerikler

• “Garantili sonuç” vaadi

• “En iyi hekim”, “en başarılı klinik”, “en güvenilir yöntem” gibi abartılı ifadeler

• Hastanın duygusal durumunu hedefleyen içerikler

• Rehberlik siteleri üzerinden manipülatif değerlendirmeler

Sağlık alanında bu tür uygulamalar, hastanın kararını yanlış yönlendirdiği için yasaklanır.

5. Sağlık Alanında Reklamın Yasal Olarak Serbest Olduğu Durumlar

Sağlık hizmetlerinde tanıtım ve bilgilendirme kavramları birbirinden ayrılır. Bilgilendirme serbesttir ancak reklam yasaktır.

Serbest olan tanıtım yöntemleri şunlardır:

● Kurumsal Bilgilendirme

Hastaneler ve klinikler;

• adres,

• iletişim bilgileri,

• hizmet verilen branşlar,

• çalışma saatleri,

• kullanılan tıbbi cihazlar hakkında bilgi verebilir.

● Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan bilgilendirici içerikler

Tıbbi konularda genel nitelikli bilgilendirme yapılabilir. Ancak bu bilgiler:

• Tedavi vaadi içermemeli,

• İlgi çekmek amacıyla abartılmamalı,

• Hasta fotoğrafı veya video içermemelidir.

● Sosyal medyada eğitici içerik paylaşılması

Uzmanlar tıbbi konularda eğitim amaçlı paylaşım yapabilir. Fakat içerik:

• Ücretten bahsetmemeli,

• Öncesi-sonrası görsel bulundurmamalı,

• Çekiliş, indirim, kampanya sunmamalıdır.

6. Sağlık Meslek Mensuplarının Reklam Yasağı

● Hekimler İçin

Türk Tabipleri Birliği (TTB) Etik Kuralları’nın 11. maddesi, hekimlerin reklam yapmasını açıkça yasaklar.

Hekim;

• kendisini diğer hekimlerden üstün gösteren,

• hastaları yanıltan,

• garanti veren,

• ücreti pazarlık unsuru haline getiren
  her türlü tanıtım faaliyetinden uzak durmak zorundadır.

● Diş Hekimleri İçin

Türk Dişhekimleri Birliği Meslek Etiği Kuralları, diş hekimlerinin reklam yapmasını yasaklar. Diş hekimleri sadece genel bilgilendirme yapabilir. Sosyal medya üzerinden yapılan estetik tanıtımlar en yoğun ihlal alanını oluşturur.

● Veteriner Hekimler İçin

Veteriner hekimler de benzer etik kurallara tabidir.

7. Sağlık Kuruluşlarında Reklam Yasağı

● Özel Hastaneler ve Poliklinikler

Özel sağlık kuruluşları;

• kampanya yapamaz,

• hekim performansı üzerinden reklam sunamaz,

• hasta görselleri kullanamaz,

• önce-sonra tedavi karşılaştırmaları yapamaz.

● Sağlık Turizmi Kapsamında Faaliyet Gösteren Kurumlar

Sağlık turizmi artınca reklam ihlalleri de artar. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı sağlık turizmi tanıtımını sıkı şekilde denetler. Marmaris gibi turistik bölgelerde faaliyet gösteren özel klinikler bu düzenlemelere özellikle dikkat eder.

8. Dijital Pazarlama ve Sosyal Medyada Reklam Yasağı

Günümüzde sosyal medya, sağlık sektöründe tanıtım faaliyetlerinin en yoğun yapıldığı alan haline gelir. Ancak mevzuat sosyal medyada da sıkı kurallar uygular.

● Yasak Olan Sosyal Medya Faaliyetleri

• Tedavi öncesi-sonrası fotoğrafları

• Çekiliş, indirim, hediye uygulamaları

• Sponsorluklu reklamlar

• Kullanıcı yorumlarının manipülasyonu

• Ücret bilgilendirmesi

• Doktor övgüsü içeren kampanyalar

• YouTube üzerinden operasyon görüntüsü paylaşımı

● Serbest Olan Sosyal Medya Faaliyetleri

• Genel sağlık bilgisi paylaşılması

• Hastalıktan korunma yöntemlerinin anlatılması

• Sağlık Bakanlığı onaylı bilgilendirme videoları

• Kurumsal açıklamalar

Bir avukat, sağlık sektöründe sosyal medya tanıtımı yapmak isteyen kurumlara danışmanlık verdiğinde mevzuatın bu maddelerini ayrıntılı şekilde açıklar.

9. Sağlık Sektöründe Reklam İhlallerinin Sonuçları

Reklam yasağının ihlali halinde hem idari hem de cezai yaptırımlar uygulanır.

● İdari Para Cezaları

Organize şekilde yapılan reklam faaliyetleri yüksek tutarlı para cezalarına yol açar.

● Faaliyet Durdurma

Reklam ihlali tekrar ederse sağlık kuruluşunun faaliyeti geçici olarak durdurulabilir.

● Hekimlere Mesleki Disiplin Cezası

Etik kuralların ihlali halinde:

• uyarı,

• kınama,

• geçici meslekten men cezaları uygulanabilir.

● Ruhsat İptali

Ciddi ihlallerde sağlık kuruluşunun ruhsatı iptal edilebilir.

● Tüketiciyi Aldatıcı Reklam Nedeniyle Cezalar

6502 sayılı Kanun kapsamında Reklam Kurulu tarafından cezalar uygulanır.

10. Sağlık Sektöründe Reklam Risklerinin Yönetilmesi

Sağlık sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, tanıtım stratejilerini hukuka uygun biçimde planlamak ister. Bu nedenle reklama başlamadan önce mutlaka uzman bir avukattan destek almak gerekir.

Marmaris, sağlık turizmi açısından sürekli büyüyen bir bölgedir. Bu nedenle burada faaliyet gösteren sağlık kuruluşlarının reklam stratejilerini hukuka uygun biçimde tasarlaması büyük önem taşır.

Bir avukat;

• sosyal medya stratejisinin mevzuata uygun hazırlanmasını,

• internet sitelerinin içerik denetimini,

• sağlık turizmi sözleşmelerinin düzenlenmesini,

• uluslararası hasta bilgilendirme metinlerinin hazırlanmasını
  sağlayarak sağlık kuruluşlarının hukuki risklerini azaltır.

Sonuç

Sağlık sektöründe reklam düzenlemesi, toplum sağlığını koruyan temel bir mekanizmadır. Sağlık hizmetleri doğru, güvenilir ve dürüst bilgilendirme gerektirir. Bu nedenle sağlık kuruluşlarının ve sağlık meslek mensuplarının tanıtım faaliyetlerini sıkı kurallara uygun şekilde yürütmesi gerekir. Sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte reklam yasağına ilişkin ihlaller de büyümektedir. Bu nedenle sağlık sektöründe faaliyet gösteren herkes mevzuatı doğru yorumlamak ister.

Sağlık sektöründe reklam yasağının doğru yönetilmesi, hem hukuki sorumlulukları azaltır hem de güvenilir sağlık hizmetinin temelini oluşturur. Özellikle Marmaris gibi sağlık turizminin geliştiği bölgelerde faaliyet gösteren kişi ve kurumlar, reklam stratejilerini mevzuata uygun biçimde belirleyerek sürdürülebilir bir yapı kurabilir.